Deze week kopte Brabants Dagblad met Tilburgse Marie-Jes, 12 jaar tijdens de oorlog, vertelt aan jeugd van nu via Instagram. Voor groep 7-8.
Update 9 april, zie onderaan artikel
Als het over een onderwijsproduct met media gaat, staan mijn mediatentakels uit. En als dat in Tilburg is, de stad waarin ik werk en woon, waarin ik
Hocus-Pocus-Focus uitdraag, ben ik nog alerter. Ik ben in 2008 opgeleid als mediacoach en ik maak me zorgen over media-onbewustheid van veel volwassenen. Daarom stuurde ik een mail aan Stadsmuseum Tilburg waarin ik mijn zorg uitsprak. Reactie in een notendop: bedankt, ik hou je op de hoogte hoe we ermee omgaan. Het project is gestart en ik heb nog steeds niets gehoord. Daar gaat het ook niet per se om, wel om bewuste keuzen en mediagedrag van onderwijsontwikkelaars.
De waarom-vraag vertellen
In opdracht van de gemeente Tilburg, is door Stadsmuseum een belevingsproject ontwikkeld: wij herdenken en vieren. Daarbij is Instagram als sociaal medium gekozen voor groep 7/8. Daar schrik ik van omdat ik na wat onderzoek allerlei nare dingen tegen kwam waarvan ik me afvraag of de ontwikkelaars zich daar bewust van zijn èn omdat ik nergens een degelijke verantwoording lees waarom er voor dit medium is gekozen. Niet zo mediabewust en -wijs als je het mij vraagt.
In de meeste Europse landen zijn er richtlijnen opgesteld voor de minimum leeftijd voor het gebruik van sociale media-omgevingen. Instagram is onderdeel van Facebook en beide omgevingen hanteren een minimum
adviesleeftijd van 13 jaar. De bovenbouw van de basisschool, kinderen uit groep 7/8, zijn geen 13 maar meestal tussen de 10 en 12.
Leeftijdsindicaties zijn niet wettelijk vastgelegd maar bedoeld als advies om kinderen te beschermen. Dat geldt voor PEGI, voor gameadviezen en ook voor adviezen sociale media. Als je als instituut kiest voor een medium voor een doelgroep die daarvoor te jong is en die werkelijk allerlei 'shit' tegen kan komen zoals seksafbeeldingen en vooral marketing, lijkt het me zeer relevant dat je dat verantwoord, zelfs als er geen Tilburgse haan naar kraait, zoals nu het geval lijkt. Als je dat doet geef je er blijk van dat je het belang van kinderen voorop stelt en dat je hebt nagedacht over je mediumkeuze. Dus wat is de motivatie van Stadsmuseum Tilburg om voor Instagram te kiezen?
Kritische vragen van de pers? Nope!
De Tilburgse en Brabantse pers neemt persberichten blijkbaar zonder meer over. Zelfs in een interview wordt er geen kritische vraag gesteld over mediawijsheid. Dat is toch best opmerkelijk in een tijd waarin Facebook voor de zoveelste keer onder vuur ligt. Voor wie het nog niet wist: Instagram is van Facebook (net als Whatsapp). Gratis is nooit gratis, dat is al langer bekend. Je geeft je privacy weg aan marketiers. Daar verdient het bedrijf miljarden aan. Volwassenen kunnen daar nog over nadenken, kinderen hebben dat begrip nog niet. Daarom is extra alterheid, vertellen en vooral verantwoording afleggen waarom je een medium kiest en het leeftijdsadvies negeert mijns inziens noodzakelijk. Je kunt je zelfs afvragen of er wel voor dit medium gekozen had moeten worden.
Vertellen en toelichten getuigt van een
bewuste mediakeuze ten bate van leerlingen, Kinderen staan bloot staan aan alles wat wij als volwassenen voor ze verzinnen. Mijn mediacoach-hart gaat ervan kloppen: dit is echt belangrijk!
Mediabewustzijn
Mediabewustzijn is een kwaliteit die je moet hebben als ontwikkelaar, als aanbieder van educatieve materialen en natuurlijk ook als leerkracht en ouder. Iedereen is mediaopvoeder, school, museum, volwassenen. Belangrijke vragen bij het ontwikkelen van onderwijsproducten en in dit geval specifiek het Marie-Jes project, zijn o.a.:
- Wat zijn de (leer)doelen? Wat zijn jouw doelen? Komen die elkaar ergens gezond tegen?
- Welk platform kies je? Er is gekozen voor Instagram, welke andere zijn er overwogen?
- Wat is het belang van Instgramgebruik voor het kind? Educatieve meerwaarde?
- Is dit ene platform zo onvervangbaar en onmisbaar dat je het leeftijdsadvies over boord mag gooien?
Er doen 7 scholen mee. Ik heb geen idee of er leerkrachten zijn die als mediacoach zijn opgeleid en of ze kritische vragen hebben gesteld. Hoe is mediawijsheid en daarbinnen sociale media geformuleerd in het beleidsplan en hebben ontwikkelaars daar kennis van genomen? Mijn vraag als mediacoach en mediaopvoeder is:
wat is de (meer)waarde van het gebruik van Instagram
voor ontluikende jongeren die hun
crapdetector nog moeten ontwikkelen?
In deze tijd waarin sociale media vaak positief gebruikt worden maar ook regelmatig voor problemen zorgen, is het antwoord op deze vraag van groot belang. En als Instagram dan echt die relevante educatieve meerwaarde heeft, hoe introduceer je dat dan? Heeft dit onderwijsproduct een ingebedde les mediawijsheid?
Een voorbeeld: # of bewuste hekjeskeuze
Hekje, trefwoord of hashtag (#+woord) wordt veel gebruikt om berichten sneller te kunnen vinden. Er is gekozen voor:
#mariejestilburg #wijherdenkenenvieren#tilburg #WOII #heuvelstraat #history#photooftheday #instadaily #linkinbio #stadsmuseumtilburg #stadsmuseum013 #firstpost #regionaalarchieftilburg#geschiedenis #geschiedenistilburg #tilburgismooi
Waarom is gekozen voor de hashtags #phootooftheday, #instadaily, #linkinbio en #firstpost, is mij een raadsel. Deze hashtags kun je als volwassene best gebruiken. Je wil opvallen in lijsten, in contact komen en je weet min of meer wat je tegen kunt komen aan visuals. Ik bedoel er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken wat voor beeldmateriaal je tegen kunt komen als je #firstpost gebruikt. Ik vraag me serieus af of de makers zich dit gerealiseerd hebben. Hoedanook, met de inhoud van een educatief programma hebben ze niets van doen. Ze hebben alles te maken met als maker gezien willen worden in het digitale domein en dat betekent: marketing (crap). Daaraan staan kinderen toch al zoveel bloot. Net als alle andere volwassenen, kunnen kinderen op de hashtag klikken. Het is n.l. een link met daaronder een overzicht van berichten met dezelfde trefwoorden. Je bent nieuwsgierig, scrollt wat naar beneden en ziet bij de hashtag #linkinbio dit:
Veel marketing en een grove seksvisual. Is dat wat je wil bereiken? Veel digitale zaken zijn niet tegen te houden. Echter, je hoeft ze als instituut niet uit te lokken door dit soort hashtags te gebruiken. Dat is niet alleen niet mediawijs, dat getuigt van een grote mate van onbewustzijn wat het effect ervan op kinderen kan zijn als ze erop klikken.
Geen eenduidige communicatie
De ontwikkelaars kunnen zelf ook nog wel een lesje gebruik van hashtags en accountnamen krijgen. Je ziet #wijherdenken & vieren op de cover van het boekje staan. Tenzij je alleen aandacht wil schenken aan herdenken, moet de juiste hashtag zijn #wijherdenkenenvieren. Dat is natuurlijk weer een erg lang trefwoord is.
Het account op Instagram is @mariejestilburg. In de communicatie op afbeeldingen zie je
@mariejes. Kortom geen eenduidig gebruik in hashtag en accountnaam en dus geen eenduidige communicatie.
@MarieJesTilburg blijf in je rol!
Er is een verschil tussen posten en reageren als Marie-Jes of reageren als volwassene die achter het account zit vanuit Stadsmuseum Tilburg. Een voorbeeld: een mogelijkheid (en doel) is kinderen (en anderen) te laten reageren. Dat gebeurt:
(een volwassene postte:)
... Mijn complimenten voor dit initiatief. Wat een mooie, eigentijdse manier om het oorlogsverhaal te delen en het zo heel dichtbij te brengen... Ik heb mijn elfjarige .. ook meteen laten volgen.
(een volwassene, niet in de rol van Marie-Jes, reageert:)
mariejestilburghartelijk dank voor de mooie woorden!
Het is zeer de vraag of Marie-Jes zelf een bedankje zou schrijven op een reactie op een lesprogramma over haar. Leefde zij niet gewoon haar leven als 12-jarige in de oorlog en is het niet dat wat je wilt laten leven met reacties en vragen van kinderen op de situatie toen? Reacties kun je niet echt dirigeren maar je eigen antwoorden wel. Het idee van een soort method acting waarin Marie-Jes als het ware tot leven komt, kan heel authentiek zijn. Als je vanuit hetzelfde account reageert als Stadsmuseum op een andere volwassene, is dat niet authentiek. Dat is jammer. Ik zou zeggen: Marie-Jes, blijf in je rol als 12-jarige en maak ook een keuze of je post vanuit de tegenwoordige of vanuit de verleden tijd!
Een educatief doel of gaat het om volgers Beleef WOII lijkt een aanzet tot een mooi belevingsproject. De lesinhoud heb ik niet gezien, deze post is alleen een kritische blik de website, het Instagramaccount en persberichten. Het is natuurlijk pas net van start en wordt vast goed geëvalueerd. Volwassenen schreeuwen al van de toren dat het succesvol is: jeuh al 500 volgers binnen zoveel dagen. Tja, als dat het doel is, dan is het geslaagd. Maar dat heeft niets met media- of erfgoededucatie te maken. In mijn ogen als mediacoach en als ervaren ontwikkelaar van onderwijsproducten, valt er in elk geval nog veel winst te behalen. Het getuigt (nog) niet van mediawijsheid, noch mediabewustzijn en dat is jammer. Desalniettemin: wat niet is, kan nog komen! Ik denk dat deze aanzet tot modernisering met sociale media met een mooie doorontwikkeling educatief veel sterker kan staan. ik ben nu al benieuwd naar volgend jaar.
Aanleiding voor dit bericht
UPDATE 9 april 2018
Op 1 april schreef ik een mail aan Stadsmuseum Tilburg over kinderen en Instagram. Ik sprak mijn zorg uit over de keuze van het medium. Dat was niet voor niets getuige de foto hierboven avn wat je allemaal voor 'shit' kunt tegen komen. Als volwassene kun je dat plaatsen, als kind kun je ervan schrikken. Antwoord: '
We gaan er na de Paasdagen mee aan de slag en houden je op de hoogte hoe we ermee omgaan.'
Dat is niet gebeurd. Wel zie ik dat er intussen wel een alinea is toegevoegd aan het blog van
Wij herdenken en vieren. met het kopje @mariejestilburg op Instagram. Dat dit geplaatst is, vind ik mooi. Dat zegt in elk geval dat men er over heeft nagedacht of mijn kritische bloik als mediacoach terecht is. Wel jammer dat ik niet even een persoonlijke terugkoppeling kreeg over wat er feitelijk mee gedaan is. Dat geeft me toch een beetje het gevoel van 'zeurkous'. Maar goed, dat de alinea is toegevoegd, getuigt er wel van dat de inhoud van mijn mail serieus is genomen. En dáár gaat het om.
Een alinea is zo toegevoegd en vind ik een mooie verantwoording. Ik vraag me nog steeds wel af of er serieus gekeken is naar gebruikte hashtags en bijvoorbeeld wat er dan getoond wordt op Instagram. Ik bedoel, een zeer expliciete tekening van een seksstandje en al die marketing die je ziet door op een slechte hashtag te klikken, dat is
NIET oké voor kinderen van 11 en 12 jaar. Dat zien ze al genoeg en binnen educatieve materialen moeten we ze daarvoor behoeden. Wij als volwassenen en als ontwikkelaars zijn tenslotte mediaopvoeders. En van het belang van die rol, lijkt nog niet iedereen zich bewust te zijn.
Zij trots op mij en ik trots dat ze 'm nu ook eindelijk gezien hebben na bijna 2 jaar hard werken. Foto's zagen ze wekelijks n boel maar live is nog leuker! 
